Ikpughe Ihe Nzuzo: Mkpa nke Sistemụ Nchebe Ozi
N'ime afọ dijitalụ nke oge a, ebe mmebi data na mwakpo cyber na-aghọwanye ihe a na-ahụkarị, ụlọ ọrụ achụmnta ego ga-ebute ụzọ chedo ozi dị nro. Nke a bụ ebe sistemụ nchekwa ozi na-abata.
Usoro nchekwa ozi dị irè dị mkpa maka ụlọ ọrụ niile nha na ụlọ ọrụ. Ọ na-echekwa data dị oke mkpa, na-ahụ maka nnabata n'usoro iwu, ma na-ewulite ntụkwasị obi ndị ahịa. Site na itinye usoro nchekwa siri ike, azụmaahịa nwere ike igbochi ihe iyi egwu dị ka hacking, phishing, na ransomware, ma gbochie ịnweta ozi nzuzo na-enweghị ikike.
N'isiokwu a, anyị ga-enyocha ihe nzuzo dị n'azụ mkpa nke usoro nchekwa ozi. Anyị ga-enyocha ka o si enyere ụlọ ọrụ aka idobe nzuzo, iguzosi ike n'ezi ihe na nnweta data. Na mgbakwunye, anyị ga-atụle ihe egwu nwere ike ịpụta na nsonaazụ enweghị usoro nchekwa siri ike. Yabụ, ma ị bụ obere mmalite ma ọ bụ ụlọ ọrụ mba ụwa, ịghọta uru nke usoro nchekwa ozi dị oke mkpa maka ịga nke ọma na nkwado nke azụmahịa gị.
Kedu ihe bụ sistemụ nchekwa ozi?
Usoro nchekwa ozi, nke a na-akpọkarị sistemụ nchekwa IT ma ọ bụ sistemụ cybersecurity, bụ usoro nke atumatu, usoro, na teknụzụ emebere iji kpuchido akụ ozi nke otu nzukọ site na ịnweta, ojiji, mkpughe, mmeghasị, mgbanwe, ma ọ bụ mbibi na-enwetaghị ikike. Ọ gụnyere usoro na njikwa dị iche iche iji dokwaa ozi nzuzo, iguzosi ike n'ezi ihe na nnweta.
Ntọala nke usoro nchekwa ozi dabere na nyocha na njikwa ihe egwu. Ndị otu nwere ike mejuputa ihe nchekwa kwesịrị ekwesị iji belata ihe egwu dị na ya site n'ịchọpụta adịghị ike na ihe egwu. Nchekwa ndị a nwere ike ịgụnye firewalls, izo ya ezo, njikwa ohere, sistemu nchọpụta mbuso agha, na mmemme mmata ndị ọrụ. Ebumnuche kachasị bụ ịmepụta gburugburu ebe nchekwa na-echekwa ozi dị nro megide ihe iyi egwu ime na mpụga.
Mkpa nke usoro nchekwa ozi
Enweghị ike ịkọwa mkpa nke usoro nchekwa ozi dị. Ọ bụ akụkụ dị oke mkpa nke ọrụ azụmaahịa ọgbara ọhụrụ ma na-emetụta aha ụlọ ọrụ, nkwụsi ike nke ego na nnabata iwu. Ka anyị nyochaa ụfọdụ isi ihe kpatara sistemụ nchekwa ozi ji dị oke mkpa:
1. Na-echekwa ozi dị nro: N'ọkwa dijitalụ nke oge a, otu dị iche iche na-akpakọba nnukwu ozi dị nro, gụnyere data ndị ahịa, akụrụngwa ọgụgụ isi, ndekọ ego, na nzuzo azụmaahịa. Usoro nchekwa ozi na-eme ka a mata nzuzo nke ozi a site na igbochi ohere ma ọ bụ mkpughe na-enweghị ikike. Site na itinye ntinye nzuzo, njikwa nnweta siri ike, yana ụzọ nchekwa echekwara, azụmaahịa nwere ike ichekwa akụ ha bara uru ka ị daba n'aka na-ezighi ezi.
2. Na-eme ka nrube isi n'usoro iwu: Ọtụtụ ụlọ ọrụ na-edobe iwu na iwu gbasara ichekwa ozi dị nro. Dịka ọmụmaatụ, ụlọ ọrụ ahụike ga-agbasorịrị iwu mkpuchi ikike mkpuchi ahụike (HIPAA), ebe ụlọ ọrụ ego na-achịkwa ụlọ ọrụ ego nke Kaadị Payment Card Data Security Standard (PCI DSS). Usoro nchekwa ozi na-enyere òtù dị iche iche aka iru ọrụ ndị a site na imejuputa njikwa na usoro dị mkpa.
3. Na-ewulite ntụkwasị obi nke ndị ahịa: Site na ọnụ ọgụgụ na-abawanye ụba nke mmebi data dị elu, ndị ahịa na-akpachapụ anya maka ịkọrọ ndị ahịa ozi nkeonwe ha. Ndị otu nwere ike wulite ntụkwasị obi ndị ahịa site n'igosipụta ntinye siri ike na nchekwa ozi. Mgbe ndị ahịa tụkwasịrị obi na otu nzukọ nwere ike ichedo data ha, ha na-enwekarị ike itinye aka na azụmahịa azụmahịa ma nọgide na-enwe mmekọrịta ogologo oge.
4. Na-egbochi mfu ego: Mmetụta akụ na ụba nke mmebi data nwere ike imebi ụlọ ọrụ. Ewezuga ụgwọ ọrụ ozugbo metụtara nzaghachi ihe merenụ, ndị otu nwere ike ihu ụgwọ iwu, nra iwu, mmebi aha, na ọnwụ nke ndị ahịa. Usoro nchekwa ozi na-arụ ọrụ dị ka usoro nchebe nke na-agbasi mbọ ike, na-ebelata ohere nke mmebi na ibelata ihe mfu ego nwere ike ime.
5. Na-eme ka azụmahịa na-aga n'ihu: N'ihe gbasara mwakpo cyber ma ọ bụ mmebi data, òtù dị iche iche ga-enwe ike ịzaghachi ngwa ngwa na nke ọma iji belata nkwụsị ọrụ ha. Usoro nchekwa ozi na-enyere òtù dị iche iche aka ịmepụta atụmatụ nzaghachi ihe merenụ na atụmatụ mgbake ọdachi. Site na usoro ndị a, azụmahịa nwere ike ibelata oge nkwụsịtụ, nwetaghachi data nke ọma, ma hụ na azụmahịa na-aga n'ihu.
Ihe iyi egwu na-adịkarị na nchekwa ozi
Odida obodo dijitalụ juputara na ihe iyi egwu na nchekwa ozi. Ịghọta ihe iyi egwu ndị a dị oké mkpa maka òtù dị iche iche ịzụlite usoro mgbochi dị irè. Ka anyị leba anya n'ụfọdụ ihe iyi egwu ndị otu dị iche iche na-eche ihu:
1. Malware na ransomware: Akụrụngwa ọjọọ, nke a na-akpọkarị malware, na-etinye nnukwu ihe iyi egwu na nchekwa ozi. Malware gụnyere nje, ikpuru, Trojans, spyware na ransomware. Mmemme ọjọọ ndị a nwere ike ịbanye na sistemụ, zuru ozi nwere mmetụta, kpaghasị ọrụ, ma ọ bụ zoo data ruo mgbe a kwụrụ ụgwọ mgbapụta. Otu dị iche iche ga-enwerịrị antivirus siri ike yana ngwọta mgbochi malware iji chọpụta na ibelata ihe egwu ndị a.
2. Mwakpo phishing na-agụnye ịghọgbu ndị mmadụ n'otu n'otu iji kpughee ozi dị nro, dị ka nzere nbanye ma ọ bụ nkọwa ego, site n'iche onwe onye nwere ntụkwasị obi. Mwakpo phishing na-emekarị site na ozi-e, ebe onye na-awakpo na-eme onwe ya dị ka nzukọ ma ọ bụ onye ziri ezi. Ndị otu kwesịrị ịkụziri ndị ọrụ gbasara usoro phishing ma mejuputa usoro nzacha email iji chọpụta na igbochi mbọ phishing.
3. iyi egwu Insider: Ihe iyi egwu ime mmadụ na-ezo aka n'ihe egwu dị n'aka ndị mmadụ n'otu n'otu nwere ikike ịnweta ozi dị nro. Ndị a nwere ike kpachapụrụ anya ma ọ bụ n'amaghị ama jiri ohere ha zuo ohi, gbanwee ma ọ bụ tufuo ozi. Ndị otu kwesịrị imejuputa njikwa ohere, nyochaa ọrụ onye ọrụ, ma na-enye ndị ọrụ ọzụzụ oge niile maka nchekwa ozi kachasị mma iji belata ihe egwu ndị metụtara iyi egwu onye n'ime.
4. Injinia mmekọrịta mmadụ na ibe ya: Injinia mmekọrịta na-agụnye imegharị ndị mmadụ n'otu n'otu iji nweta ohere na-enweghị ikike na sistemụ ma ọ bụ nweta ozi dị nro. Ndị na-awakpo nwere ike iji aghụghọ, ịkọ nkọ, ma ọ bụ ụzọ aghụghọ iji duhie ndị mmadụ n'otu n'otu iji kpughee ozi nzuzo ma ọ bụ mee omume na-emebi nchekwa. Ndị otu kwesịrị ịkụziri ndị ọrụ gbasara usoro injinia mmekọrịta ọha na eze ma mejuputa usoro nyocha siri ike iji gbochie ohere na-enweghị ikike.
5. Mwakpo Denial of Service (DDoS) ekesa: Mwakpo DDoS gụnyere ịkabigara sistemụ ezubere iche, netwọkụ, ma ọ bụ webụsaịtị nwere oke okporo ụzọ, na-eme ka ọ ghara ịnweta ndị ọrụ ziri ezi. Mwakpo ndị a nwere ike ịkpaghasị ọrụ azụmahịa, kpata mfu ego, ma mebie aha ụlọ ọrụ. Ndị otu kwesịrị inwe akụrụngwa netwọk siri ike, ọkụ ọkụ, na sistemu nchọpụta mbubata iji chọpụta na ibelata ọgụ DDoS.
Uru nke imejuputa usoro nchekwa ozi
Itinye usoro nchekwa ozi na-eweta ọtụtụ uru na otu. Ka anyị nyochaa ụfọdụ n'ime uru ndị bụ isi:
1. Nchedo nke ozi nwere mmetụta: Uru bụ isi nke sistemu nchekwa ozi bụ ichekwa ozi dị nro site na ịnweta ikike, mkpughe, ma ọ bụ mgbanwe. Ndị otu nwere ike hụ na data ha dị oke mkpa ka bụrụ nke nzuzo yana nchekwa site na itinye njikwa nnweta siri ike, izo ya ezo na ụzọ nchekwa nchekwa.
2. Nchọpụta na mgbochi nke ihe nchekwa: Usoro nchekwa ozi na-agụnye usoro nleba anya na nchọpụta siri ike nke na-enyere aka ịchọpụta ihe nchebe ozugbo. Nchọpụta mmalite na-enye ndị otu ụlọ ọrụ aka ịzaghachi ngwa ngwa, na-ebelata mmebi nke mmebi nchekwa nwere ike ịkpata.
3. Nrube isi na ụkpụrụ: Usoro nchekwa ozi na-enyere òtù dị iche iche aka irube isi n'iwu ụlọ ọrụ na iwu chọrọ. Ndị otu nwere ike igosipụta nkwa ha ichekwa ozi dị nro ma zere ntaramahụhụ iwu site na itinye njikwa na usoro dị mkpa.
4. Enwekwukwa ntụkwasị obi na aha ndị ahịa: Usoro nchekwa ozi siri ike na-ewulite ntụkwasị obi ndị ahịa ma na-ebuli aha ụlọ ọrụ. Mgbe ndị ahịa tụkwasịrị obi na otu nzukọ nwere ike ichedo data ha, ha na-enwekarị ike itinye aka na azụmahịa azụmahịa ma nọgide na-enwe mmekọrịta ogologo oge.
5. Ọganihu azụmahịa emelitere: Ndị otu nwere ike hụ na azụmaahịa na-aga n'ihu n'oge ihe nchekwa site n'inwe usoro nchekwa ozi. Atụmatụ nzaghachi mberede, atụmatụ mgbake ọdachi, na nkwado ndabere na mpaghara oge niile na-enyere aka belata oge nkwụsị ma kwado mgbake ngwa ngwa.
6. Uru asọmpi: Ndị otu na-ebute ụzọ nchekwa ozi na-enweta oke n'ahịa asọmpi taa. O yikarịrị ka ndị ahịa ga-ahọrọ azụmaahịa agbadoro anya ichekwa ozi ha dị nro.
7. Ịchekwa ego: Mgbe ị na-emejuputa usoro nchekwa ozi na-achọ ntinye ego mbụ, ọ nwere ike iduga na-echekwa ego ogologo oge. Ndị otu nwere ike ịchekwa ego n'ime ogologo oge site na igbochi ihe nchekwa nchekwa na mfu ego metụtara ha.
Akụkụ dị egwu nke sistemụ nchekwa ozi
Usoro nchekwa ozi dị irè nwere ọtụtụ isi ihe na-echekwa ozi nwere mmetụta ma na-ebelata ihe egwu. Ka anyị nyochaa akụkụ ndị a:
1. Atumatu na usoro: Ndị a na-enye ntọala maka usoro nchekwa ozi. Ha na-akọwapụta iwu na ụkpụrụ ndị ọrụ iji hụ na nzuzo, iguzosi ike n'ezi ihe, na nnweta ozi. Atumatu ndị a kwesịrị ikpuchi nkewa data, njikwa ohere, nzaghachi ihe omume na ọrụ ndị ọrụ.
2. Ntụle na njikwa ihe egwu: Ntụle ihe ize ndụ na-achọpụta adịghị ike, ihe egwu, na ihe egwu dị na akụ ozi nke otu. Ọ gụnyere inyocha ohere na mmetụta nke ihe nchekwa yana ibute ụzọ mbelata. Njikwa ihe egwu na-elekwasị anya na mmejuputa njikwa na usoro iji belata ihe egwu ndị achọpụtara na ọkwa a na-anabata.
3. Njikwa nnweta: Njikwa nnweta na-egbochi ohere ịnweta ozi dị nro dabere na njirimara onye ọrụ na ikike. Ha na-ahụ na ọ bụ naanị ndị ikike nwere ike ịnweta data ma ọ bụ sistemu akọwapụtara. Njikwa nnweta nwere ike ịgụnye aha njirimara na okwuntughe, njirimara ihe abụọ, biometrics na njikwa ohere dabere na ọrụ.
4. Nchekwa netwọkụ na-echebe akụrụngwa netwọkụ nke otu nzukọ site na ịnweta ikike, mwakpo, na mmebi data. Ọ gụnyere firewalls, sistemu nchọpụta intrusion, netwọk nzuzo mebere (VPNs), na nkewa netwọkụ.
5. Data izo ya ezo: Data izo ya ezo na-ezo ozi na-eme ka ọ ghara ịgụ na ndị na-enweghị ikike. Ihe nzuzo na-achọpụta na ọ bụrụgodị na ejidere ozi dị nro, ọ ka dị nchebe. Ndị otu kwesịrị itinye usoro ezoro ezo maka data na ezumike na n'ụzọ.
6. Nchọpụta na nzaghachi mberede: Usoro ndị a na-enyere òtù dị iche iche aka ịchọpụta na ịzaghachi ihe nchekwa. Nke a gụnyere sistemụ nleba anya maka mmemme a na-enyo enyo, ịhazi ọkwa na ọkwa, yana inwe atụmatụ nzaghachi ihe merenụ.
7. Ọzụzụ na mmata ndị ọrụ: Ndị ọrụ na-arụ ọrụ dị oke mkpa n'ichekwa nchekwa ozi. Ndị otu kwesịrị inye ọzụzụ na mmemme mmata oge niile iji kuziere ndị ọrụ gbasara usoro nchekwa kacha mma, mkpa nchekwa data dị, yana otu esi amata ma kọọ akụkọ nwere ike ime nchekwa.
Nzọụkwụ iji mejuputa usoro nchekwa ozi
Ịmejuputa usoro nchekwa ozi chọrọ nhazi na mkpochapụ nke ọma. Ka anyị depụta usoro ndị dị mkpa dị na usoro a:
1. Mepụta ntule ihe egwu: Mee nyocha ihe egwu zuru oke iji chọpụta adịghị ike, ihe egwu, na ihe egwu dị na akụ ozi nke nzukọ gị. Nke a ga-enyere gị aka ibute mbọ nchekwa gị ụzọ ma kesaa akụrụngwa nke ọma.
2. Zụlite atumatu na usoro nchekwa ozi: Zụlite atumatu na usoro dabara na ebumnuche nzukọ gị, ụkpụrụ ụlọ ọrụ, na omume kacha mma. Gbaa mbọ hụ na atumatu ndị a na-ekpuchi nhazi data, njikwa ohere, nzaghachi ihe omume na ọrụ ndị ọrụ.
3. Mejuputa njikwa ohere: Zụlite na mejuputa njikwa ohere na-egbochi ohere ịnweta ozi dị nro dabere na njirimara na ikike onye ọrụ. Nke a nwere ike ịgụnye mmejuputa usoro nyocha siri ike, njikwa ohere dabere na ọrụ, yana nyocha nnweta oge niile.
4. Chekwaa akụrụngwa netwọkụ gị: Mejuputa usoro nchekwa netwọkụ, dị ka firewalls, sistemu nchọpụta intrusion, na VPN, iji chebe akụrụngwa netwọkụ gị site na ịnweta na mwakpo na-enweghị ikike. Na-emelite na kwachie ngwaọrụ netwọk gị mgbe niile iji lebara adịghị ike ọ bụla ama ama.
5. Encrypt data nwere mmetụta: Tinye usoro ezoro ezo iji chekwaa data nwere mmetụta na izu ike na n'ụzọ. Jiri algọridim nzuzo nke ọkọlọtọ ụlọ ọrụ wee hụ na ejikwa igodo nzuzo na nzuzo.
6. Mepụta nchọpụta ihe merenụ na usoro nzaghachi: Tọọ usoro na usoro iji chọpụta ngwa ngwa ma zaghachi ihe nchekwa. Nke a nwere ike ịgụnye mmejuputa ozi nchekwa na sistemu njikwa mmemme (SIEM), ịhazi ọkwa na ọkwa, yana imepụta atụmatụ nzaghachi ihe merenụ.
7. Zụlite ndị ọrụ na usoro nchekwa ozi kacha mma: Nye ọzụzụ oge niile na mmemme mmata iji kuziere ndị ọrụ gbasara nchekwa nchekwa ozi kacha mma, mkpa nchekwa data dị, yana otu esi amata na ịkọ akụkọ nwere ike ime nchekwa.
8. Na-enyocha ma na-emelite sistemụ nchekwa ozi gị mgbe niile: Nchekwa ozi na-aga n'ihu. Na-enyocha ma na-emelite sistemụ nchekwa ozi gị mgbe niile iji lebara ihe iyi egwu na-apụta, teknụzụ ọhụrụ na mgbanwe na gburugburu ọgbakọ gị. Na-eme nyocha nke oge iji hụ na a na-akwado ụkpụrụ na usoro.
Omume kachasị mma maka idowe sistemụ nchekwa ozi
Idokwa usoro nchekwa ozi dị irè chọrọ mgbalị na ịmụrụ anya na-aga n'ihu. Nke a bụ ụfọdụ omume kacha mma iji nyere gị aka idobe sistemụ gị nchekwa:
1. Na-emelite na kwachie sistemu gị mgbe niile: Debe sistemu gị, ngwanrọ na ngwa gị site na iji patches nche kachasị ọhụrụ na mmelite. Ndị na-ere sọftụwia na-ahapụkarị patches iji lebara adịghị ike ama ama, yabụ itinye patches ndị a ngwa ngwa dị mkpa.
2. Mejuputa atumatu okwuntughe siri ike: Kwado atumatu okwuntughe siri ike nke choro ndi oru ka ha jiri okwuntughe di mgbagwoju anya ma na-agbanwe ha mgbe nile. Tụlee imejuputa nyocha ọtụtụ ihe maka nchekwa agbakwunyere.
3. Na-eduzi nkwado ndabere na mpaghara mgbe niile: Na-akwado mgbe niile data dị oke mkpa iji hụ na ị nwere ike nwetaghachi ya ma ọ bụrụ na ihe nchekwa ma ọ bụ ọdịda sistemụ. Nwalee nkwado ndabere na mpaghara gị kwa oge iji hụ na ha ziri ezi na ntụkwasị obi.
4. Nyochaa na ndekọ ọrụ usoro: Tinye usoro nleba anya na ndekọ ndekọ iji soro ọrụ sistemụ wee chọpụta omume enyo ma ọ bụ enweghị ikike. Na-enyocha ma nyochaa ndekọ ndị a mgbe niile iji chọpụta ihe ndị nwere ike ime nchekwa.
5. Mee nyocha nchekwa oge: Na-enyocha nchekwa nke sistemu gị, netwọkụ na ngwa gị mgbe niile. Nke a nwere ike ịgụnye nnwale nnabata, nyocha ihe adịghị ike, na nyocha nche. Gbazie adịghị ike ọ bụla achọpụtara ozugbo.
6. Mepụta atụmatụ nzaghachi ihe merenụ: Mepụta atụmatụ nzaghachi ihe merenụ nke na-akọwapụta usoro a ga-eme n'oge ihe nchekwa. Kọwaa ọrụ na ibu ọrụ nke ọma, guzobe ọwa nzikọrịta ozi, ma na-eme mmemme oge niile iji hụ na ọ dị njikere.
7. Mara maka ihe egwu na-apụta: Nọgide na-emelite na usoro kachasị ọhụrụ yana egwu na-apụta na ngalaba nchekwa ozi. Debanye aha na ọkwa nche ma soro isi mmalite nke ozi ka ị mara maka ihe egwu nwere ike ime.
8. Zụlite omenaala nke mmata nchekwa: Kwalite omenala nchekwa nchekwa n'etiti ndị ọrụ. Biko gbaa ha ume ka ha kọọ akụkọ a na-enyo enyo, na-enye ọzụzụ oge niile gbasara omume nchekwa kacha mma, ma kwụọ ụgwọ ọrụ nchekwa dị mma.
Ọzụzụ na mmụta maka mmata nchekwa ozi
Ọzụzụ na agụmakwụkwọ ndị ọrụ bụ akụkụ dị mkpa nke sistemụ nchekwa ozi dị irè. Nke a bụ ụfọdụ echiche dị oke mkpa maka ọzụzụ na ịkụziri ndị ọrụ na mmata nchekwa ozi:
1. Mepụta usoro ọzụzụ zuru oke: Zụlite mmemme ọzụzụ zuru oke nke na-ekpuchi akụkụ dị iche iche nke nchekwa ozi, gụnyere atumatu na usoro, nhazi data, njikwa ohere, nzaghachi ihe omume, na ọrụ ndị ọrụ. Hazie mmemme ahụ ka ọ bụrụ ọrụ dị iche iche nke ndị ọrụ na ọkwa ohere.
2. Jiri usoro ọzụzụ dị iche iche: Jiri usoro ọzụzụ dị iche iche na-etinye aka na ndị ọrụ ma mee ka echiche dị oke egwu sie ike. Nke a nwere ike ịgụnye ọmụmụ ihe n'ịntanetị, nkuzi mmekọrịta, vidiyo, ajụjụ ọnụ, na ịme anwansị. Tụlee iji ihe atụ n'ezie na ihe ọmụmụ ikpe iji gosi mkpa nchekwa ozi dị.
3. Nye ọzụzụ na-enye ume ọhụrụ mgbe niile: Ihe egwu nchekwa ozi na omume kacha mma na-amalite. Na-enye oge ọzụzụ nkuzi ume ọhụrụ iji hụ na ndị ọrụ na-eji usoro nchekwa na teknụzụ kachasị ọhụrụ emelite.
Ọrụ nke teknụzụ na nchekwa ozi
Ịhụ na a zụrụ ndị ọrụ nke ọma na ndị gụrụ akwụkwọ na nchekwa ozi dị oke mkpa maka usoro nchekwa siri ike. A na-ekwukarị njehie mmadụ dị ka isi ihe kpatara mmebi data, na-eme ka ọ dị mkpa ịkụziri ndị ọrụ gbasara omume kacha mma na ihe ize ndụ ndị nwere ike ime.
Otu ụzọ isi kwalite mmata nchekwa ozi bụ site na mmemme ọzụzụ oge niile. Mmemme ndị a nwere ike ikpuchi isiokwu dị iche iche, gụnyere njikwa okwuntughe, mmata phishing, na injinịa mmekọrịta. Site n'ịkụziri ndị ọrụ gbasara ihe ndị na-ebutekarị ọgụ na otu esi ahụ ha, azụmahịa nwere ike ibelata ohere nke ịdaba na mwakpo cyber.
Ọzọkwa, atumatu agụmakwụkwọ na-aga n'ihu, dị ka akwụkwọ akụkọ, ogbako, na akụrụngwa ịntanetị, kwesịrị ịkwalite mmemme ọzụzụ. Ịnọgide na-adị ugbu a na ihe iyi egwu na-apụta na ọnọdụ nchekwa dị mkpa, ebe ndị omempụ cyber na-agbanwe usoro ha mgbe niile. Ihe ncheta oge niile na ume ọhụrụ nwere ike inyere ndị ọrụ aka ịmụrụ anya ma nọgide na-agbasi mbọ ike maka nchekwa ozi.
Itinye ego na agụmakwụkwọ na ọzụzụ ndị ọrụ na-ebelata ihe ize ndụ nke imebi data ma kwalite ọdịbendị nke nchekwa n'ime nzukọ ahụ. Mgbe ndị ọrụ ghọtara mkpa nchekwa ozi dị na ọrụ ha na-echekwa data nwere mmetụta, ha na-aghọ ndị sonyere na atụmatụ nchekwa.
Mmechi: Ọdịnihu echekwara nke nwere sistemụ nchekwa ozi
Ọ bụ ezie na ịmara ndị ọrụ dị oke mkpa, teknụzụ na-arụ ọrụ dị mkpa n'ịhụ na arụmọrụ nke usoro nchekwa ozi dị. Ọtụtụ ngwaọrụ na teknụzụ dị iji nyere ndị azụmaahịa aka ichekwa data ha na sistemụ ha site na ịnweta enweghị ikike.
Otu n'ime ihe ndị bụ isi nke nchekwa ozi bụ izo ya ezo. Ihe nzuzo na-agbanwe data ka ọ bụrụ usoro a na-apụghị ịgụta ọnụ, na-eme ka ọ ghara ịba uru nye ndị na-enweghị ikike nwere ike ịnweta ya. Site na izochi ozi nwere mmetụta, ụlọ ọrụ achụmnta ego nwere ike hụ na echekwara data ahụ ọbụlagodi ma ọ bụrụ na mmebi dị.
Teknụzụ ọzọ dị oke egwu na nchekwa ozi bụ firewalls. Firewalls bụ ihe mgbochi n'etiti netwọk dị n'ime na ihe iyi egwu mpụga, nlekota na nzacha okporo ụzọ mbata na nke na-apụ apụ. Ha na-enyere aka igbochi ohere na-enweghị ikike ma chebe megide malware na omume ọjọọ ndị ọzọ.
Na mgbakwunye na izo ya ezo na firewalls, ụlọ ọrụ nwere ike itinye usoro nchọpụta na mgbochi mgbochi (IDS/IPS) iji chọpụta na ịzaghachi ihe egwu nwere ike ime ozugbo. Sistemu ndị a na-enyocha ọrụ netwọkụ, na-achọ akara ntinye aka ma ọ bụ omume enyo. Site na ịchọpụta na igbochi omume ọjọọ, ngwa IDS/IPS na-enyere ndị ọchụnta ego aka ibelata mmebi nke mwakpo cyber kpatara.
Ọ dịkwa mkpa ikwupụta ọrụ nke nyocha ihe ọghọm na njikwa patch. Ngwá ọrụ nyocha adịghị ike na-achọpụta adịghị ike dị na sistemụ na ngwa ndị mwakpo nwere ike irigbu. Site na inyocha mgbe niile maka adịghị ike yana itinye patches na mmelite ngwa ngwa, azụmaahịa nwere ike belata ihe egwu nke nrigbu ma chekwaa sistemụ ha.
N'ikpeazụ, teknụzụ na-arụ ọrụ dị mkpa na arụmọrụ nke sistemụ nchekwa ozi. Site n'iji ngwa na teknụzụ ziri ezi, azụmaahịa nwere ike ịkwalite ọnọdụ nchekwa ha ma chebe data dị nro site na ihe iyi egwu.
